World Trade Organization and Its Role in Development of International Trade.

**अन्तर्राष्ट्रिय व्यापारको विकासमा विश्व व्यापार संगठन (डब्ल्यूटीओ) को भूमिका**

विश्व व्यापार संगठन (डब्ल्यूटीओ) ले अन्तर्राष्ट्रिय व्यापारको विकासमा एक केन्द्रीय र महत्त्वपूर्ण भूमिका खेलेको छ। यसले विश्वव्यापी रूपमा व्यापारलाई सुव्यवस्थित, उदारीकृत र विवादमुक्त बनाउन ठूलो योगदान दिएको छ। यसको भूमिका निम्न बुँदाहरूमा स्पष्ट रूपमा देख्न सकिन्छ:

**१. व्यापारिक बाधाहरू हटाउने र उदारीकरण:**  

- डब्ल्यूटीओले सदस्य राष्ट्रहरूबीच लगातार वार्ता हुँदै आएको छ, जसको फलस्वरूप तरखेद (Tariff) र गैर-तरखेदीय बाधाहरू (Non-Tariff Barriers) मा उल्लेखनीय कमी आएको छ।  

- यसले वस्तु र सेवाहरूको अन्तर्राष्ट्रिय प्रवाहमा सजिलो बनाएको छ र व्यापारको लागत घटाएको छ।

**२. विश्वव्यापी व्यापार नियमहरूको स्थापना:**  

- डब्ल्यूटीओले विश्वव्यापी व्यापारका लागि सामान्य, पारदर्शी र अपराधीकरणयोग्य नियमहरू स्थापना गरेको छ।  

- यसले "सबैभन्दा पुष्ट राष्ट्र" (Most Favored Nation - MFN) र "राष्ट्रीय उपचार" (National Treatment) जस्ता सिद्धान्तहरू लागू गरेर व्यापारमा भेदभावलाई हटाउन मदत गरेको छ।

**३. व्यापारिक विवाद समाधान:**  

- डब्ल्यूटीओसँग व्यापारिक विवाद समाधान गर्ने एक शक्तिशाली र प्रभावकारी प्रणाली छ।  

- यसले साना-ठूला सबै सदस्य राष्ट्रहरूलाई आवश्यक पर्दा कानूनी रूपमा आफ्नो अधिकार जताउने मञ्च उपलब्ध गराएको छ, जसले गर्दा व्यापारिक झगडाहरू युद्ध वा आर्थिक प्रतिशोधको रूप लिनबाट रोकथाम भएको छ।

**४. व्यापार सुरक्षा र पूर्वानुमेयता:**  

- डब्ल्यूटीओले सदस्य राष्ट्रहरूलाई आफ्ना व्यापार नीतिहरू स्थिर र पारदर्शी बनाउन बाध्य गरेको छ।  

- यसले व्यापारिक वातावरणलाई अधिक सुरक्षित र पूर्वानुमेय बनाएको छ, जसले गर्दा व्यवसायीहरूले दीर्घकालीन योजना बनाउन सकेका छन्।

**५. विकासशील राष्ट्रहरूलाई विशेष सहयोग:**  

- डब्ल्यूटीओले विकासशील र कम विकसित देशहरूलाई विशेष र विभेदीत उपचार (Special and Differential Treatment) दिएको छ।  

- यसले तिनीहरूलाई आफ्नो अर्थतन्त्र र व्यापार क्षमता सुदृढ़ बनाउन लामो समय, प्राविधिक सहयोग र तालिम जस्ता सुविधाहरू प्रदान गरेको छ।

**६. नयाँ व्यापार क्षेत्रहरू समावेश गर्ने:**  

- डब्ल्यूटीओले सेवा व्यापार (GATS), बौद्धिक सम्पत्ति अधिकार (TRIPS), र डिजिटल व्यापार जस्ता नयाँ क्षेत्रहरूलाई समेटेर अन्तर्राष्ट्रिय व्यापारलाई विस्तार गरेको छ।  

- यसले आधुनिक अर्थतन्त्रको माग अनुसार व्यापारलाई अद्यावधिक बनाएको छ।

**७. पारदर्शिता र विश्वास निर्माण:**  

- व्यापार नीति समीक्षा (Trade Policy Review) मार्फत डब्ल्यूटीओले सदस्य राष्ट्रहरूको व्यापार नीतिहरूको नियमित रूपमा समीक्षा गरेको छ।  

- यसले अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा पारदर्शिता र आपसी विश्वास बढाउन मदत गरेको छ।

**निष्कर्ष:**  

डब्ल्यूटीओले अन्तर्राष्ट्रिय व्यापारलाई एक नियम-आधारित, स्थिर र समावेशी प्रणाली अन्तर्गत ल्याएको छ। यसले विश्वव्यापी रूपमा गरिबी निवारण, आर्थिक वृद्धि र विकासमा ठूलो योगदान दिँदै आएको छ। तथापि, वर्तमान चुनौतीहरू जस्तै बहुपक्षीय वार्ताको ठहराव, एकपक्षीयताको बढ्दो प्रवृत्ति र विकासशील देशहरूको चासो सम्बोधन गर्नेमा यसले अझै धेरै काम गर्न बाँकी छ।