मूल्य (Values):

 

मूल्य (Values):

व्यक्तिले कुनै विषयबस्तु र व्यक्तिको वारेमा राखेको गहिरो विश्वासलाई मूल्य भनिन्छ । यो व्यक्तिले मानेको र स्वीकार गरेका व्यक्तिगत मान्यता र व्यवहार हो । एउटा व्यक्तिले के कुरा सही र के कुरा गलत हो कुन कार्य गर्न हुन्छ र कुन कार्य गर्न हुदैन , कुन कुरउा उपयुक्त हुन्छ र कुन कुरा उपयुक्त हुदैन आदि सम्वन्धमा राखेको व्यक्तिगत मान्यतालाई मूल्य भनिन्छ । यसले एउटा व्यक्तिको मूलभुत आत्मनिर्णयलाई जनाउँछ ।

मूल्यले कुनै विषयवस्तु प्रतिको व्यक्तिको भावना प्रतिविम्व गराउँछ । व्यक्तिले वहन गर्ने विश्वास नै मूल्य हो । यसले व्यक्तिको उपयुक्ततालाई बुझाउँछ । संगठनमा व्यवस्थापकले कर्मचारीहरुको मूल्यलाई बुझ्नु पर्दछ ।संगठनप्रति असल मूल्य मान्यता राख्ने कर्मचारीहरुले अवश्य पनि राम्रो कार्य सम्पादन गर्दछन । कर्मचारीको आदर्श, स्वतन्त्रता, नैतिकता, अस्तित्व, आत्मसम्मान अधिकार, चाहना, विचारधारा, समानता आदि सवै मूल्य अन्तरगत पर्दछन । मानव मूल्य स्थिर तथा दीर्घकालिन हुन्छ ।

Types of Values

मूल्यका वारेमा Milton Rokeach' ले एउटा सर्वेक्षण गरेका छन । जसलाइ { Milton Rockeache's Values Survey भनिन्छ । उनको यस सर्वेक्षण अनुसार मूल्यलाई दुई प्रकारमा वर्गिकरण गरेको छ ।

1. Terminal Values: व्यक्तिले आफ्नो जीवन अवधिमा हासिल गर्न चाहेका अन्तिम लक्ष्यहरुलाई आवधिक मूल्य भनिन्छ । जस्तै आरामदायी जीवन, प्रगतिको चाहना, सफलताको अनुभव, समानता, सामाजिक पहिचान, स्वतन्त्रता, खुशी, मित्रता, आराम, आत्मसम्मान, पारिवारिक सुरक्षा आदि ।

2. Instrumental Values: आवधिक मूल्यहरु हसिल गर्न अपनाइने वैकल्पिक उपायहरुलाई साधन मूल्य भनिन्छ । साधन मूल्यहरुलाई सहायक मूल्य वा कारक मूल्य पनि भनिन्छ । जस्तैः महत्वाकाङ्क्षा, सामथ्र्य, इमान्दारिता, सहयोग, सिर्जनशीलता, साहसी, आत्मनिर्भर, बौद्धिक, आज्ञाकारी, सक्षमता आदि ।